Παραγωγές: Ο Δανιήλ Χαρμς – Ομάδα – Δημοσιεύματα – Επικοινωνία

Ο Δανιήλ Χαρμς

Για τον Δανιήλ Χάρμς. 1

Έργα και Ημέρες. 8

Η Μαρίνα Μάλιτς Ντούρνοβο Θυμάται τον Άντρα της τον Δανιήλ Χαρμς. 10

Υλικό στο Ίντερνετ για τον Δανιήλ Χάρμς. 12

Για τον Δανιήλ Χάρμς

“Σκέφτομαι πόσο όμορφα είναι όλα στην αρχή τους! ...

O ήλιος και το γρασίδι είναι όμορφα, μια πέτρα και το νερό, ένα πουλί, ένα σκαθάρι, μια μύγα και ένας άνθρωπος, ένα γατάκι και ένα κλειδί, μια χτένα . . .”

(Aπό το γράμμα του Δανιήλ Xαρμς στην K.B. Πουγκατσόβα, 1933)

Η Ρωσική λογοτεχνία είχε ανέκαθεν εκείνο το ιδιαίτερο γνώρισμα, την ικανότητα να βγάζει νέους και ενδιαφέροντες συγγραφείς, οι οποίοι πειραματίζονται κάπου στα όρια του λογοτεχνικού στυλ, της γλώσσας και της πλοκής. Ανάμεσα στους συγχρόνους μας οι Andrey Sinyavsky (επίσης γνωστός ως “Abraam Tertz”), Vasiliy Aksyonov, Sasha Sokolov και Yevgeniy Popov καθώς και οι γυναίκες συγγραφείς που ξεπήδησαν κατά τη διάρκεια της “γκλασνόστ”, τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης: οι Lyudmila Petrushevskaya, Tatyana Tolstaya και άλλες. Παράλληλα όμως με τους καινούργιους συγγραφείς, συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε εκ νέου τους παλιούς. Oι Mikhail Bulgakov και Andrey Platonov, πραγματικά κοσμήματα -παρότι απρόσμενα- της Σταλινικής περιόδου, είδαν το φως της δημοσιότητας δεκαετίες ολόκληρες μετά το θάνατό τους. Ανακαλύψεις από την περίοδο της “Ασημένιας Εποχής”, (κάπου ανάμεσα στα 1890 και 1917) ακόμη έρχονται ή επανέρχονται στο φως. Λησμονημένες φιγούρες από ακόμη παλαιότερες εποχές απολαμβάνουν τώρα μια αργοπορημένη αλλά δίκαιη αναγνώριση (O Vladimir Odoevsky από τη Ρομαντική περίοδο, ο Vsevolod Garshin στο τέλος του 19ου αιώνα). Μια ακόμη φιγούρα, σύγχρονος των Bulgakov και Platonov, αλλά με μια εξαιρετικά πρωτότυπη αντήχηση στο έργο του, του μοντέρνου ή καλύτερα του μετα-μοντέρνου κόσμου, είναι ο Δανιήλ Χάρμς.	Δανιήλ Χαρμς 1930
Δανιήλ Χαρμς 1930	“Δανιήλ Χάρμς” ήταν το κύριο λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Daniil Ivanovich Yuvachov. Μεταξύ άλλων ψευδωνύμων, είχε χρησιμοποιήσει το “Daniil Dandan” και το “Kharms-Shardam”. Το “Kharms” (Χάρμς) πιθανόν να προέρχεται από την ηχητική συγγένεια των αγγλικών λέξεων “Charms-γοητεύει και “Harms-βλάπτει (μαζί με το γερμανικό Charme-χάρη, γοητεία-, υπάρχει εξάλλου και γερμανικό επώνυμο “Harms”) αλλά μπορεί να οφείλεται και στην ηχητική συγγένεια με τον “Sherlock Holmes”-Σέρλοκ Χολμς - (προφέρεται “Kholms” στα ρωσικά), ήρωα που θαύμαζε ο Χάρμς. Γιος ενός πολιτικού, θρησκευτικού και λογοτεχνικού ανδρός της Αγίας Πετρούπολης, φίλου του Τσέχωφ και θαυμαστή του Τολστόϊ, ο Δανιήλ έρχεται στον κόσμο στις 17 Δεκεμβρίου του 1905. Παρακολουθεί γερμανικό σχολείο και το 1924 γράφεται στο Ηλεκτρο-Τεχνολογικό Κολλέγιο του Λένινγκραντ, όπου παραμένει ένα χρόνο. Την ίδια χρονιά συναντά και τον μεγάλο έρωτα της ζωής του την Ester Rusakova μέλος παλιάς και γνωστής επαναστατικής οικογένειας. Το 1926 συνεχίζει τις σπουδές του στο τμήμα κινηματογράφου του Ινστιτούτου της Ιστορίας της Τέχνης. Παράλληλα συνεχίζει τις επιδόσεις του στο σχέδιο, στην ζωγραφική και στην ποίηση. Από το 1925 ο Χάρμς αρχίζει να εμφανίζεται σε απαγγελίες ποιημάτων και άλλες πρωτοποριακές εκδηλώσεις, γίνεται μέλος της Πανρωσικής Ένωσης Ποιητών (από το 1926), η οποία αργότερα -μαζί με σχετικές ενώσεις- έμελλε να εξελιχθεί στην Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων, και δημοσιεύει δύο ποιήματα σε ανθολογίες, στα 1926 και 1927. Φαίνεται απίστευτο, αλλά αυτά ήταν τα μόνα “ενήλικα” έργα που ο Χαρμς κατάφερε να δημοσιεύσει κατά την διάρκεια της ζωής του. Στα 1927 ο Χαρμς, μαζί με άλλους ομοϊδεάτες πειραματικούς συγγραφείς όπως ο Aleksander Vedensky (1900-1941), φίλος και στενός συνεργάτης του Χαρμς, και ο σημαντικός ποιητής Nikolay Zabolotsky (1903-1958), ιδρύει την λογοτεχνική και καλλιτεχνική ομάδα “OBERIU” (Ακροστιχίδα από το “Ένωση Αληθινής Τέχνης”).
Αντιπροσωπεύοντας ένα είδος που ακροβατούσε μεταξύ των Φουτουριστικών Αισθητιστικών και Φορμαλιστικών προσεγγίσεων, οι “OBERIU” θεωρούνται στην εποχή τους ως η “αριστερή πτέρυγα” της λογοτεχνικής πρωτοπορίας. Κατορθώνουν να παρουσιάσουν μια εξαιρετικά αντισυμβατική θεατρική βραδιά με τίτλο “Three Left Hours” (Τρεις αριστερές ώρες) στα 1928, η οποία περιελάμβανε την παράσταση του παραλόγου, Καφκικού στυλ, έργου του Χάρμς “Yelizaveta Bam”. Μεταξύ των αγαπημένων φράσεων που χρησιμοποιούσαν οι “OBERIU” -τες ήταν οι: “Η Τέχνη είναι ένα ντουλάπι κουζίνας” (ο Χάρμς έκανε συνήθως τις θεατρικές του εισόδους μέσα ή πάνω σε ένα ντουλάπι ρούχων) και “Τα ποιήματα δεν είναι πίτες, οι ποιητές δεν είναι ρέγγες”. Ωστόσο, στα Σταλινικά χρόνια του τέλους της δεκαετίας του ‘20, ο καιρός για πειραματική, μοντερνιστική τέχνη είχε πια παρέλθει. Η ανερχόμενη σοβιετική νέο-αστική τάξη δεν επρόκειτο με τίποτα να συγκινηθεί ή να σοκαριστεί: η ανοχή μπροστά σ’ αυτού του είδους τις ελαφρότητες εξαντλούνταν και η εχθρική στάση των εφημερίδων εξασφάλισαν την επιταχυνόμενη διάλυση του κινήματος “OBERIU”. O Χάρμς και ο Vedensky στην συνέχεια αφιερώνονται στην παιδική λογοτεχνία, γράφοντας για τις εκδόσεις του εκδοτικού οίκου για παιδιά “Detgiz”, γνωστός επίσης και ως “Marshak Academy”, υπό την διεύθυνση του καταπληκτικού συγγραφέα, Samuil Marshak. Μέχρι το 1940 ο Χάρμς είχε δημοσιεύσει έντεκα βιβλία για παιδιά και ήταν τακτικός συνεργάτης στα περιοδικά “The Hedgehog” (ο σκαντζόχοιρος) και “The Siskin”. Παρόλα αυτά, ακόμη και σ’ αυτό το πεδίο της λογοτεχνικής δραστηριότητας, ο,τιδήποτε ξέφευγε από τα συνηθισμένα, έπαυε να είναι ασφαλές. O Χάρμς, με την “παιχνιδιάρικη” προσέγγισή του στο γράψιμο για τα παιδιά, συνήθιζε να χρησιμοποιεί ορισμένες από τις τεχνικές του “OBERIU”. Η δράση του “OBERIU” είχε ήδη καταγγελθεί σε μια εφημερίδα του Λένινγκραντ, στα 1930, ως “αντιδραστικά ταχυδακτυλουργική” και στα τέλη του 1931, ο Χάρμς και ο Vedensky συνελήφθησαν κατηγορούμενοι ότι “αποσπούν τον κόσμο από το χτίσιμο του σοσιαλισμού με στίχους πέραν της λογικής” και εξορίστηκαν στο Κουρσκ. O Χάρμς και ο Vedensky (ο τελευταίος μεταφέρθηκε στην Oυκρανία στα μέσα της δεκαετίας του ‘30) επέζησαν των μεγάλων εκκαθαρίσεων της δεκαετίας του ‘30. Ωστόσο, το ξέσπασμα του πολέμου έφερε νέους κινδύνους: O Χάρμς συνελήφθει στο Λένινγκραντ τον Αύγουστο του 1941, ενώ ακολούθησε η σύλληψη του Vedensky, ένα μήνα αργότερα. O Vedensky πέθανε τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς και ο Χάρμς (από ασιτία στο νοσοκομείο των φυλακών) τις 2 Φεβρουαρίου του 1942. Στη συνέχεια, πάντως, και οι δύο “αποκαταστάθηκαν” κατά την διάρκεια του “ξεπαγώματος” από τον Χρουτσώφ. Τα περισσότερα από τα “ενήλικα” γραπτά τους έπρεπε να περιμένουν την περίοδο του Γκορμπατσόφ για να δημοσιευτούν στη Ρωσία. Oι συλλήψεις από την αστυνομία και η πείνα διακρίνονται σε πολλά από τα κείμενα του Χάρμς. Η πείνα και η φτώχεια ήταν οι μόνιμοι σύντροφοι του.	Δανιήλ Χαρμς 1930
	Πράγματι, ο Χάρμς θα μπορούσε να διεκδικήσει τον τίτλο του ποιητή της πείνας, όπως φαίνεται στην ακόλουθη μετάφραση ενός ρυθμικού αλλά ανομοιοκατάληκτου αποσπάσματος από κάποιο ποίημά του: Να πως αρχίζει η πείνα: Το πρωί ξυπνάς και νιώθεις ζωηρός, μετά αρχίζει η αδυναμία, μετά αρχίζει η βαρεμάρα, μετά έρχεται το χάσιμο της δύναμης της λογικής μετά έρχεται η ηρεμία και μετά αρχίζει η φρίκη. Για τη γενική κατάσταση της ζωής του, ο Χάρμς έγραψε το ακόλουθο τετράστιχο, στα 1937: Να τι έχουμε τώρα στο βασίλειο της ζωής από ελπίδα έχουμε πια στερέψει τα όνειρα για ευτυχία πέταξαν μακριά μείναμε κυριολεκτικά στο δρόμο... Η σύλληψη του Χάρμς έγινε, σύμφωνα με κάποιες αναφορές, όταν ο διαχειριστής της πολυκατοικίας όπου έμενε ο Χάρμς, τον φώναξε να κατέβει κάτω, με τις παντόφλες του, “για λίγα λεπτά”. Κατηγορήθηκε προφανώς για διάδοση “ηττοπαθούς προπαγάνδας”. O Χάρμς ήταν σεσημασμένος από την πρώτη του κιόλας σύλληψη, στα 1931, και προφανώς είχε την τύχη με το μέρος του για να αποφύγει την καταστροφή, όταν βρέθηκε να έχει πάλι φασαρίες με αφορμή ένα ποίημα για παιδιά, το 1937 (στο ποίημα κάποιος άνδρας έβγαινε να πάρει καπνό και εξαφανιζόταν). Στη δεκαετία του 1930, ο Χαρμς εστίασε το ενδιαφέρον του στον πεζό λόγο. Παράλληλα με τα μόνα δημοσιευμένα μέχρι τότε έργα του, τις παιδικές του ιστορίες και τα ποιήματά του, ανέπτυξε (για τον εαυτό του και το «συρτάρι» του) το δικό του, ιδιοσυγκρασιακό σχεδόν, είδος διηγήματος και αποσπάσματα θεατρικού λόγου.
Θεωρητικά, φιλοσοφικά, μαθηματικά κείμενα, καθώς επίσης ημερολόγια, σημειωματάρια, ένας αξιοσέβαστος όγκος ποιημάτων ακόμη και ένα κείμενο για θέατρο Κούκλας, “The Shardam Circus”, που εκδόθηκε για πρώτη φορά μόλις το 1992, συγκαταλέγονται στο πλούσιο και πολυδιάστατο έργο του. Τα όρια μεταξύ των λογοτεχνικών ειδών είναι ρευστά για τον Χάρμς, όπως είναι και οι διακρίσεις μεταξύ του αποσπάσματος και του συνόλου, των τελειωμένων και ατελείωτων καταστάσεων. Τα περισσότερα από τα χειρόγραφα του Χάρμς διασώθηκαν μετά τη σύλληψή του από τον φίλο του, τον φιλόσοφο Yakov Semyonovich Druskin, μέχρις ότου μπόρεσαν να παραδοθούν με ασφάλεια σε βιβλιοθήκες. Εξάλλου τα περισσότερα κείμενα των Σοβιετικών συγγραφέων της γενιάς του ‘30 ήταν, στο σύνολό τους σχεδόν, αδημοσίευτα. Το πραγματικά εκπληκτικό ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι συνέχιζαν να γράφουν. Από το 1962, τα παιδικά έργα του Χάρμς άρχιζαν να επανεκδίδονται στη Σοβιετική Ένωση. Ακολούθησαν σκόρπιες πρώτες εκδόσεις κάποιων από τα χιουμοριστικά σύντομα κομμάτια του για ενήλικες, με πολύ αργό ρυθμό στην αρχή, όπως για παράδειγμα αναφορές στον Χάρμς σε διάφορα απομνημονεύματα. Μόνο μετά την “γκλάσνοστ” του Γκορμπατσόφ άρχισαν να εκδίδονται κανονικά. Από τότε επακολούθησε πληθώρα εκδόσεων στις περισσότερες χώρες του σύγχρονου κόσμου με έργα του Χάρμς, παιδικά, πεζά και ποιητικά. O Χάρμς αναμφίβολα δέχτηκε επιρροές από συγγραφείς της γενιάς του αλλά και προγενέστερους. Τα μικρά πεζά κείμενά του ανήκουν σε μια παράδοση ξεκάθαρα ρωσική αφού σε καμία άλλη εθνική σχολή δεν συναντώνται με τέτοια συχνότητα. Ως παραδείγματα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε από τον 19ο αι.: τα φυλλάδια του Ντοστογιέφσκι, τα μικρά πεζά ποιήματα του Τουργκένιεφ και τα συντομότατα διηγήματα του Γκάρσιν και του Τσέχωφ καθώς και διάφορους συγγραφείς του 20ου αι. μεταξύ των οποίων οι Zamyatin, Olesha και Zoshchenko και ακόμη πιο πρόσφατα τα αφοριστικά κείμενα του Tertz και τα πεζά ποιήματα του Solzhenitsyn. Στον τρόπο σκέψης και στο πνεύμα ο Χάρμς ανήκει σαφώς στην παράδοση ενός χιούμορ “στην κόψη του ξυραφιού” που εξελίσσεται με βασικό νήμα το λογοπαίγνιο, σαν συμπύκνωση σημείων και συνειρμών. Oι εκλεκτικές συγγένειες του Χάρμς επεκτείνονται μέχρι τους πειραματικούς Σοβιετικούς συγγραφείς που ξεπήδησαν από το Φουτουριστικό Φορμαλιστικό Κίνημα της δεκαετίας του ‘ 20. Σε μια καταχώρηση σ’ ένα ημερολόγιό του ο ίδιος ο Χάρμς μας ενημερώνει για τις προτιμήσεις του: Γκόγκολ, Προύτκωφ, Χάμσουν, Γκαίτε, Μπλέηκ, Λομονόσοφ, Εντουαρντ Ληρ και Λιούις Κάρολ. Λίστες σαν κι αυτή μας αποκαλύπτουν με βεβαιότητα την λογοτεχνική καταγωγή του Χάρμς.
	Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Χάρμς έχει προφανείς σχέσεις με διάφορα μοντερνιστικά, ντανταϊστικά, σουρεαλιστικά, του παραλόγου και άλλα πρωτοποριακά για την εποχή κινήματα. O Μπόρχες έγραψε μικρά αριστουργήματα μ’ ένα λίγο διαφορετικό ύφος, όπως ο Κάφκα και ο Μπέκετ, ενώ ο Χάμσουν και ο Meyrink εφοδίασαν τον Χάρμς με κάποια μοτίβα. Το καταπληκτικό είναι ότι κάποια μεταμοντέρνα και μινιμαλιστικά κείμενα των πιο πρόσφατων δεκαετιών προσεγγίζουν το έργο του Χάρμς περισσότερο από κάθε τι άλλο. Η “Γριά”, ένα διήγημα επικών διαστάσεων για τα δεδομένα του Χάρμς, μπορεί να θεωρηθεί δικαίως το αριστούργημά του. Μια παραπλανητικά “καλειδοσκοπική” ιστορία. Το έργο αυτό είναι στραμμένο ταυτόχρονα προς τα πίσω, προς την παράδοση της Αγίας Πετρούπολης της ρωσικής διηγηματογραφίας αλλά και προς τα μπρος, προς τις μετα-μυθοπλαστικές επινοήσεις της μεταπολεμικής εποχής. O λογοτεχνικός κύκλος “Συμβάντα” σηματοδοτεί μια νέο-ρομαντική αντίληψη στη σχέση ανάμεσα στο μέρος και το όλον (ορατή επίσης και στα θεωρητικά του κείμενα) και τώρα στην “πλήρη” της μορφή, έχει αρχίσει να τραβά το ενδιαφέρον και τις ερμηνείες των κριτικών σαν ενότητα από μόνη της. Τα “ασορτί διηγήματα” δείχνουν την εξέλιξη των ιδιοσυγκρασιακών ανησυχιών του Χάρμς κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘30. Το “Yelizaveta Bam” αντιπροσωπεύει τη συνεισφορά του Χάρμς στο θέατρο του παραλόγου. Τα εναπομείναντα “μη μυθοπλαστικά και ασορτί κείμενα” δίνουν μια ιδέα για τις εξορμήσεις του Χάρμς σε άλλες μορφές γραφής. Εάν ο Χάρμς συνεχίζει να φαίνεται διαφορετικός από όλα τα προηγούμενα μοντέλα σύγκρισης, αυτό ίσως να οφείλεται στην ιδιοσυγκρασιακή του τάση να εκφράζεται αυθόρμητα στην περιοχή της εξτρεμιστικής ποίησης. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τη συντομία του: στο ημερολόγιό του σημειώνει χαρακτηριστικά ότι “η πολυλογία είναι η μητέρα της μετριότητας”. Στα κείμενα του Χάρμς, περισσότερο ή λιγότερο, υπάρχει πάντα ένα στοιχείο μιας “συνεπούς ασυνέπειας”, όπως στο παρακάτω απόσπασμα:
“Ένας γέρος έξυνε το κεφάλι και με τα δυο του χέρια. Στα σημεία που δεν μπορούσε να φτάσει και με τα δυο του χέρια, ξυνόταν μόνο με το ένα, αλλά γρήγορα, πολύ γρήγορα. Και ενώ το έκανε αυτό, ανοιγόκλεινε τα μάτια του με μεγάλη ταχύτητα”. Ακόμη ένα χαρακτηριστικό που προδίδει την ιδιαιτερότητα του Χάρμς βρίσκεται στην ασυμβίβαστη προσπάθειά του να βρίσκει μέσα που υπονομεύουν τις ίδιες του τις ιστορίες ή να διευκολύνουν την αυτό-καταστροφή τους. O Χάρμς, τελικά, κατευθύνει την χειρουργική ματιά του και στον πρωτοφανή κόσμο της Σταλινικής Ρωσίας αλλά και στην αναπαράσταση του παρόντος και του παρελθόντος, στη διηγηματογραφία αλλά και σε άλλες καλλιτεχνικές μορφές έκφρασης. Αντανακλά όψεις της Σοβιετικής ζωής και των λογοτεχνικών της μορφών, περνώντας σαρδόνια και απελπιστικά σχόλια για την χρονική περίοδο που ζούσε. Εισχωρεί επίσης σε διάφορες ιστορικές εποχές, παρωδώντας και γελοιοποιώντας σεβάσμιες μορφές όπως ο Πούσκιν ή ο Γκόγκολ, οι οποίες δοξάζονταν στον τότε γραπτό λόγο. Κάποιες από τις λογοτεχνικές μινιατούρες του Χάρμς, προλέγουν σαφέστατα σύγχρονες τάσεις: “Η διάλεξη” θα μπορούσε άνετα να μεταφερθεί στην Αμερική του “πολιτικά ορθού”, “O θρίαμβος του Myshin” βγαίνει κατευθείαν από την “χαρτούπολη” του Λονδίνου, και η “Προσέγγιση στην Αθανασία” θα μπορούσε να γοητεύσει τον Κούντερα. Oι εμμονές του Χάρμς, ξεχωρίζουν στις σημειώσεις του και τα ημερολόγιά του. “Όταν πέφτει κανείς στη λάσπη, ένα μόνο πράγμα του μένει να κάνει: να πέσει απλώς χωρίς να κοιτά τριγύρω. Το σημαντικό είναι να το κάνει απλώς με στυλ και ενέργεια”. Υπήρξαν βέβαια στιγμές που οι εμμονές του γίνονται ακόμη πιο ακραίες, όπως στην ακόλουθη σημείωση από το 1940, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει ένα σκετς από μόνη της ή ακόμη κι ένα μικρό διήγημα: “Ένας άνδρας κυνηγούσε κάποιον άλλον και αυτός ο δεύτερος, ο οποίος έτρεχε μπροστά, κυνηγούσε με τη σειρά του έναν τρίτο άνδρα ο οποίος, μη έχοντας αντιληφθεί αυτό το κυνηγητό πίσω του, περπατούσε απλώς με γρήγορο βήμα στο πεζοδρόμιο”. Κάποιες φορές, μια καταχώρηση ημερολογίου του Χαρμς δύσκολα διακρίνεται από τις λογοτεχνικές μινιατούρες του:
	“Ήξερα παλιά κάποιον παρατηρητή που ενδιαφερόταν μόνο για τις κακίες. Έπειτα, καθώς τα ενδιαφέροντά του περιορίστηκαν, άρχισε να ενδιαφέρεται μόνο για μια κακία. Και έτσι, όταν ανακάλυψε μια δική του εξειδίκευση πάνω σ’ αυτή την κακία, άρχισε να ενδιαφέρεται μόνο γι’ αυτή την εξειδίκευση και τότε ένιωσε και πάλι άνθρωπος. Απέκτησε αυτοπεποίθηση, και άρχισαν να τον ενδιαφέρουν και άλλα γειτονικά πεδία κι έτσι ο άνθρωπος αυτός άρχισε να εξελίσσεται. Αυτός ο παρατηρητής έγινε μεγαλοφυία”. Άλλες πάλι καταχωρήσεις φανερώνουν αυτό που ήταν ίσως η φιλοσοφία του: “Με ενδιαφέρει μόνο η “α-νοησία” μόνον ό, τι δεν έχει κανένα πρακτικό νόημα. Με ενδιαφέρει η ζωή στην πιο α-νόητη εκδήλωσή της. Ηρωισμός, πάθος, μοίρα, ηθική, υγιές καθαρό, ήθη και τα παιχνίδια της τύχης- είναι για μένα συγκεχυμένες λέξεις με αισθήματα. Αντίθετα ασχολούμαι και προσέχω εις βάθος: ερέθισμα και ενθουσιασμός, έμπνευση και αμφιβολία, πόνος και κυριαρχία, ελάττωμα και αγνότητα, φροντίδα και λύπη, φιλία και γέλιο”. (31 Oκτωβρίου 1937) Εξάλλου ο Χάρμς αντιλαμβανόταν την ζωή μόνο ως θαύμα (δηλαδή ως ανατροπή!) και πάσχισε να μετατρέψει την ίδια του τη ζωή σε θαύμα. Το έργο του είναι γεμάτο θαυματοποιούς! Και η ζωή του αδιαχώριστη από το έργο του.

Έργα και Ημέρες

1905: Γεννιέται στις 17 Δεκεμβρίου ως Δανιήλ Ιβάνοβτς Γιουβάκωφ. 1924: Γράφεται στο Ηλεκτρο - Τενχολογικό Κολλέγιο του Λένιγκραντ, παραμένει ένα χρόνο. 1925: Αρχίζει να αυτοαποκαλείται Χαρμς, συναντά τους Vedenski, Kliuev, Tufanov. Συμμετέχει σε ποιητικές και θεατρικές απαγγελίες που αργότερα θα καταλήξουν στην ίδρυση του λογοτεχνικού κλαμπ «OBERIU». 1926: Με τον Vedenski δημιουργεί το «Shkola Chinarei»,μια καλλιτεχνική αριστερίζουσα ομάδα με χαλαρή δομή, όπως και πολλές άλλες με τις οποίες συνεργάζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’20, (“Radiks”, Levyi Flang”, “Akademia Levykh Klassikov”). Σπουδάζει κινηματαγράφο στο Κυβερνητικό Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης. Το πρώτο δημοσιευμένο ποίημά του, «SLUCHAI NA ZHELEZNOI DOROGE», εμφανίζεται σε μια ποιητική ανθολογία από την Ένωση Ποιητών του Λένινγκραντ. 1927: Ιδρύει το «OBERIU»(αρχικά που αναλύονται σε «ΟΒ» “EDINENIE REAL’NOGO ISKUSSTVA” με επιπλέον (Ε) και (Ι) για πιο εξωτικό ηχητικό αποτέλεσμα). Τα μέλη του «OBERIU» είναι: ΚΗΑRΜS (Χάρμς), VEDENSKI, BAKHTEREV, LEVIN, ZABOLOTSKI. Έχουν στενή συνεργασία με τους ζωγράφους MALEVICH και FILONOV, τον σκηνοθέτη θεάτρου TERENTEV και τον συγγραφέα VAGINOV. Ακολουθούν πολυάριθμες απαγγελίες, λογοτεχνικές βραδιές, χειρόγραφα που κυκλοφορούν μεταξύ φίλων, παραστάσεις θεατρικών έργων, σατιρικών κειμένων, δραματικών σκετς και διαλέξεις. Το δεύτερο δημοσιευμένο ποίημά του εμφανίζεται στο αλμανάκ «KOSTER» από την Ένωση Ποιητών του Λένινγκραντ.	Alexander Vedensky
Nickolaj Zabolocki D.C 1930	1928: Η διακήρυξη του «OBERIU», τυπωμένη στο «AFISHI DOMA PECHATI 2», αναγιγνώσκεται συχνά επί σκηνής. Η θεατρική βραδιά «TRI LEVYKH CHASA” στο “HOUSE OF THE PRESS” του Λένινγκραντ δημιουργεί άσχημες εντυπώσεις για την ομάδα. Αντεπιτίθεται στην “KRASNAIA GAZETA”. Εκδίδεται το πρώτο τεύχος του παιδιού περιοδικού “ΕΖΗ”, του οποίου ο Χάρμς είναι τακτικός συνεργάτης. Δημοσιεύονται τα βιβλία του για παιδιά: “O TOM”, “KAK KOLKA PANKIN LETAL V BRAZILIOU”, “A PET’KA ERSHOV NICHEMU NE VERIL (RASSKAZ)”, “OZORNAIA PROBKA (RASSKAZ). 1928-1930: Περίοδος έντονης δραστηριότητας του «OBERIU». 1929: Δημοσιεύει το βιβλίο για παιδία: «VO-PERVYKH I VO-VTORYKH (RASSKAZ), IVAN IVANYCH SAMOVAR (STIKHI), O TOM, KAK KOL’KA PANKIN LETAL V BRIZILIU, A PET’KA ERSHOV NICHEMU NE VERIL (RASSKAZ) (δεύτερη έκδοση) ,O TOM, KAK STARUSHKA CHERNILA POKUPALA” 1930: Το περιοδικό για παιδιά «Chizh» κάνει την εμφάνισή του. Το τελευταίο θεατρικό θέαμα του «OBERIU» που παρουσιάστηκε στους κοιτώνες της φοιτητικής εστίας του Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ τον Απρίλιο επισύρει μια σκληρή κριτική κατά της ομάδας στην εφημερίδα του Λένινγκραντ «SMENA» όπου οι «OBERIU»τες αποκαλούνται «λογοτεχνικοί χούλιγκαν» των οποίων η «ανούσια ποίηση» αποτελεί «μια διαμαρτυρία κατά της δικτατορίας του προλεταριάτου». Δημοσιεύει τα βιβλία για παιδιά: “IGRA” (STIKHI), “OZORNAIA PROBKA” (RASSKAZ) (δεύτερη έκδοση), “O TOM, KAK KOL’KA PANKIN… (τρίτη έκδοση) “O TOM, KAK PAPA ZASTRELIL MNE KNE KHOR’KA (STIKHI).
1931: Στην “KRASNAIA NOV” κατηγορεί τους ποιητές του μοντερνισμού ότι «αδιαφορούν για τα προβλήματα της σοσιαλιστικής σκέψεις». Δημοσιεύει το βιβλίο για παιδιά «MILLION» (STIKHI). 1932: Συλλαμβάνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1931 σο διαμέρισμά του στη Μόσχα, απελευθερώνεται τον Ιούνιο του 1932, εξορίζεται στο Κούρσκ τον Ιούλιο, επιστρέφει στο Λένινγκραντ τον Νοέμβριο, όπου συνεχίζει να γράφει για το «Chizh». 1934: Γίνεται δεκτός στην Ένωση Συγγραφέων. 1937: Δημοσιεύει στο «Chizh» το ποίημά του «IZ DOMA VYSHEL CHELOVEK». Κατηγορεί από τύπου την σάτιρα και την παιδικά λογοτεχνία ότι δεν λένε στα παιδιά με απλά λόγια «ποιος είναι φίλος τους και ποιος είναι εχθρός τους». 1939: Σχηματίζει τον κύκλο του «SLUCHAI». 1941: Συλλαμβάνεται τον Αύγουστο με την κατηγορία ότι «διαδίδει ηττοπαθή προπαγάνδα» Κρατείται στις φυλακές NKVD του Λένινγκραντ μέχρι το Δεκέμβριο, μπαίνει στην ψυχιατρική πτέρυγα του νοσοκομείου των φυλακών και στην συνέχεια τον στέλνουν στο Νοβοσιμπίρσκ. 1942: Επίσημη ημερομηνία θανάτου του: 2 Φεβρουαρίου.	Daniil Charms σκίτσο του εαυτού του

Η Μαρίνα Μάλιτς Ντούρνοβο Θυμάται τον Άντρα της τον Δανιήλ Χαρμς.

Πάντοτε ντυνόταν παράξενα: σακάκι ραμμένο ειδικά γι’ αυτόν από το ράφτη, οπωσδήποτε ο γιακάς καθαρός, παντελόνι γκολφ και γκέτες. Κανείς άλλος δε φορούσε τέτοια ρούχα εκείνη την εποχή. Οπωσδήποτε έπρεπε να έχει την μεγάλη, μακριά πίπα του στο στόμα. Κάπνιζε ακόμη κι όταν περπατούσε. Στο χέρι κρατούσε μπαστούνι. Φορούσε ακόμη ένα δαχτυλίδι μ’ ένα μεγάλο πετράδι από τη Σιβηρία, νομίζω κίτρινο. Ήταν ψηλός αν και περπατούσε κάπως σκυφτά. Είχε κι ένα τικ: με μια γρήγορη κίνηση έβαζε τα δάκτυλα των χεριών του (κάπως σα στέγη σπιτιού) στη μύτη του κι έβγαζε έναν ήχο σαν ελαφρό βήξιμο ενώ ταυτόχρονα έσκυβε λίγο και χτυπούσε ρυθμικά με το δεξί του πόδι γρήγορα-γρήγορα το έδαφος. Μάλλον για τα παιδιά η φιγούρα του ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και γι’ αυτό έτρεχαν από πίσω του. Τους άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος που ήταν ντυμένος, ο τρόπος που περπατούσε και ξαφνικά σταματούσε. Ήταν όμως και σκληρά μαζί του. Καμιά φορά του πετούσαν και πέτρες. Δεν έδινε σημασία στα καμώματα τους. Ήταν αδύνατο να τον εκνευρίσουν. Περπατούσε όπως ήθελε εκείνος, χωρίς να τον επηρεάζουν. Εξίσου δεν αντιδρούσε και στα βλέμματα των ενηλίκων. Ο Ντάνια ήταν παράξενος. Δύσκολα μπορεί κανείς να είναι πιο παράξενος. Νομίζω πως μπήκε πολύ βαθιά σ’ ένα ρόλο που ο ίδιος είχε κατασκευάσει. Πρέπει, βέβαια να’ χει κανείς στο νου του ότι η εποχή που ζούσαμε μαζί δεν έχει τίποτα το κοινό με τη σημερινή εποχή. Σήμερα πολλά μπορούμε να επιτρέψουμε. Την εποχή εκείνη όμως η παραξενιά του ήταν πολύ εμφανής. Τα ρούχα του τα έκανε παραγγελία στο ράφτη. Εκείνη την εποχή κανείς δε φορούσε κοντά παντελόνια. Παρ’όλες, πάντως, τις παραξενιές του εγώ είχα συνηθίσει απόλυτα και δεν με πείραζαν καθόλου. Τον αγαπούσα και όλα τ’ αστεία του μου έφτιαχναν το κέφι.
Μαρίνα Μάλιτς 1930	Μια φορά, τη νύχτα-εγώ ήδη κοιμόμουν- ο Ντάνια με ξύπνησε και μου είπε ότι πρέπει να κυνηγήσουμε αρουραίους. Στο σπίτι μας δεν είχαμε αρουραίους αλλά του ήρθε η ιδέα ότι έπρεπε να τους κυνηγήσουμε. Για το λόγο αυτό είπε πως ήταν απαραίτητο να φορέσουμε μια ειδική στολή. Δε θυμάμαι καθόλου τι φόρεσα εγώ και τι φόρεσε ο Ντάνια. Σίγουρα όμως δεν ήταν τίποτα καλά ρούχα, ούτε καν τα πρόχειρα ρούχα που φορούσαμε μέσα στο σπίτι. Φορέσαμε κάτι πραγματικά παλιά και σκισμένα ρούχα. Με αυτή την εμφάνιση έπρεπε να κυνηγήσουμε τους αρουραίους που δεν υπήρχαν. Είμαστε έτοιμοι για το κυνήγι κι αρχίσαμε να ψάχνουμε δεξιά κι αριστερά για αρουραίους, όταν ξαφνικά, πάνω στο καλύτερο σημείο του παιχνιδιού, ήρθε κάποιος και μας επισκέφτηκε. Χτυπούσαν την πόρτα πολύ δυνατά και ήμασταν αναγκασμένοι ν’ ανοίξουμε. Εμφανιστήκαμε στους επισκέπτες μας κατ’ αυτό τον παράξενο τρόπο και μας κοιτούσαν έκπληκτοι. Αλλά κι αυτοί, πώς έρχονται επίσκεψη τόσο αργά τη νύχτα;! Ο Ντάνια δεν κάθισε να τους εξηγήσει τι κάναμε, τους είπε μόνο ότι ετοιμαζόμασταν να πάμε κάπου για κάτι μερεμέτια και γι’ αυτό φορέσαμε ό,τι βρήκαμε μπροστά μας. Στα διηγήματα του Ντάνια υπάρχουν γραμματικά και ορθογραφικά λάθη. Πιστεύω πως αυτό το έκανε επίτηδες. Ταίριαζε με το χαρακτήρα του, πάντα του άρεσαν τα απρόβλεπτα αστειάκια. Είναι σα να σκοντάφτεις επίτηδες εκεί που περπατάς. Οι άνθρωποι αρχίζουν να γελούν.
Μια μέρα ο Ντάνια ήταν πολύ πολύ νευρικός. Ήταν Σάββατο. Στις δέκα ή έντεκα το πρωί χτύπησε το κουδούνι στο διαμέρισμα. Μας έπιασε τρέμουλα γιατί ξέραμε ότι ήταν η ΚGB και είχαμε προαίσθημα ότι θα συμβεί κάτι φοβερό. Ο Ντάνια μου είπε: - Ήρθαν για μένα, το ξέρω... Του λέω: -Θεέ μου! Γιατί το λες αυτό; Μου απάντησε: - Το ξέρω. Καθόμασταν στο μικρό δωματιάκι και δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Πήγα κι άνοιξα την πόρτα. Στη σκάλα στέκονταν τρεις περίεργοι τύποι χαμηλού αναστήματος. Με ρώτησαν που είναι ο Ντάνια. Μου φαίνεται ότι τους απάντησα πως πήγε ν’ αγοράσει ψωμί. Μου είπαν: - Καλά, θα τον περιμένουμε. Πήγα πίσω στο δωμάτιο και του είπα: -Δεν ξέρω τι να κάνουμε.... Κοιτάξαμε από το παράθυρο. Στο δρόμο ήταν σταματημένο ένα αυτοκίνητο. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι περίμεναν τον Ντάνια. Αναγκάστηκα ν’ ανοίξω την πόρτα. Μπήκαν μέσα και τον άρπαξαν εξαιρετικά βίαια. Τον τραβούσαν έξω. Εγώ τους είπα: - Πάρτε με κι εμένα μαζί! Πάρτε με κι εμένα μαζί! Αυτοί είπαν: -Καλά, ας έρθει κι αυτή. Ο Ντάνια έτρεμε. Αυτό που συνέβαινε ήταν φρικτό. Κατεβήκαμε με την συνοδεία τους τις σκάλες. Τον έχωσαν μέσα στο αυτοκίνητο. Μετά έσπρωξαν κι εμένα μέσα. Τρέμαμε κι οι δυο. Ήταν εφιαλτικό. Φτάσαμε στα Γραφεία. Δεν πάρκαραν το αυτοκίνητο ακριβώς μπροστά στην είσοδο αλλά παραπλεύρως για να μην καταλάβει ο κόσμος ότι μεταφέρουν κόσμο. Έπρεπε να περπατήσουμε μερικά βήματα. Κρατούσαν τον Ντάνια με δύναμη από το μπράτσο αλλά παρίσταναν ότι περπατά μόνος του, κανονικά. Μπήκαμε σε κάποια αίθουσα υποδοχής. Εκεί τον τράβηξαν δύο στο δωμάτιο κι εγώ έμεινα μόνη. Προλάβαμε μόνο να κοιταχτούμε. Δεν τον ξαναείδα ποτέ πια.	«Πρωτόκολλο σύλληψης»
Από το βιβλίο: του Βλαντίμιρ Γκλότσερ «Μαρίνα Ντουρνοβό: Ο άντρας μου ο Δανιήλ Χάρμς» Μόσχα, 2000 Μετάφραση: Μαρία Τσαντσάνογλου

Υλικό στο Ίντερνετ για τον Δανιήλ Χάρμς

από όπου αντλήθηκαν και οι παραπάνω πληροφορίες,

υπάρχει στις ακόλουθες ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

http://userpage.fu-berlin.de/~wschwarz/charms

http://www.geocities.com/Athens/8926/Kharms/Kh_E_Intro.html

http://www.pitt.edu/~mmbst135/Kharms.timeline.html

http://oh114.wpi.edu/~nsushkin/charms/intro.html

http://kulichki.rambler.ru/~yegor/Kharms/engl.html